Szanowny Pan Minister
                                                                                                                                              Jacek Sasin
                                                                                                                                              Ministerstwo Aktywów Państwowych

Szanowny Panie Ministrze,

z wielkim niepokojem obserwujemy rynek sprzedaży węgla kamiennego w Polsce. W zeszłym roku, bardzo trudnym pod względem bezpieczeństwa energetycznego Polek i Polaków, podjęliście Państwo interwencję uchwalając w dniu 27 października 2022 r. ustawę o zakupie preferencyjnym paliwa stałego dla gospodarstw domowych. Ustawa ta nałożyła na jednostki samorządu terytorialnego dodatkowy obowiązek sprzedaży węgla dla mieszkańców po preferencyjnych cenach. Z dniem wejścia ustawy w życie, tj. 03.11.2022 r. samorządy rozpoczęły realizację powierzonego im zadania, dzięki czemu mieszkańcy zostali zabezpieczeni w paliwo stałe (węgiel kamienny) na sezon grzewczy 2022/2023.

Dzisiaj w gminach pozostał zakupiony węgiel i pomimo możliwości jaką daje art. 14 ww. ustawy, nie ma na niego nabywców. Cena preferencyjna jaką samorządy zainwestowały w tonę węgla wynosiła 1500 zł. Dzisiejsze ceny węgla proponowane chociażby przez Polską Grupę Górniczą S.A. (Spółka Skarbu Państwa) są niższe od wspomnianych 1500 zł/t. Ponadto, należy pamiętać, że gminy na swój koszt organizowały też transport zakupionego, zgodnie z ww. ustawą, paliwa stałego.  Umożliwienie ogłoszenia sprzedaży końcowej (art.14a) okazało się niewystarczającym rozwiązaniem.
W chwili obecnej brakuje zainteresowania zakupem paliwa stałego od gminy gdyż ceny rynkowe wahają się od 1100-1470 zł/t.

Obecnie obowiązujące przepisy nie pozwalają Gminom na wykorzystanie zakupionego i odebranego węgla na potrzeby własnych jednostek organizacyjnych. Brakuje też możliwości sprzedaży węgla podmiotom wrażliwym, które wykazały chęć jego zakupu. Nie ma również zainteresowania wśród mieszkańców, co wynika z niższych cen rynkowych i może przełożyć się na realne zagrożenie, iż koszty jakie poniosła gmina na zakup węgla nigdy się nie zwrócą.

W związku z powyższym apelujemy o rozeznanie tej niekorzystnej dla gmin sytuacji oraz zaproponowanie korzystnych rozwiązań tego problemu.

                                                                                                                                                       Z wyrazami szacunku

                                                                                                                                                                                                                                              Anna Hetman
                                                                                                                                                                                                             PRZEWODNICZĄCA ZARZĄDU
                                                                                                                                                                                       Stowarzyszenia Gmin Górniczych w Polsce

Stanowisko Stowarzyszenia Gmin Górniczych w Polsce  z dnia 19 maja 2023r.

W sprawie:         projektu ustawy o zmianie ustawy – Prawo geologiczne i górnicze oraz niektórych innych ustaw (druk sejmowy nr 3238)

Zarząd Stowarzyszenia Gmin Górniczych w Polsce, po zapoznaniu się z projektem ustawy o zmianie ustawy – Prawo geologiczne i górnicze oraz niektórych innych ustaw opublikowanym przez Kancelarię Sejmu na stronie internetowej w dniu 5 maja 2023r., wyraża wiele obaw wobec zapisów projektu. W projekcie mowa jest o wprowadzeniu postępowania mającego na celu wydanie decyzji o utworzeniu obszaru specjalnego przeznaczenia w zakresie wydobywania kopalin ze złóż o podstawowym znaczeniu dla gospodarki narodowej (uznanie złoża za złoże strategiczne). Postępowanie to wyprzedzałoby zarówno postępowanie o środowiskowych uwarunkowaniach jak i same postępowanie koncesyjne. Wprowadza również daleko idące ograniczenia na rzecz potencjalnych, przyszłych i niepewnych korzyści z eksploatacji złoża, bez jakiejkolwiek pewności, że do rozpoczęcia używania zasobów dojdzie.

Obawy budzą zapisy, które ograniczają w znacznym stopniu jeśli nie całkowicie, rolę władz samorządowych oraz lokalnych społeczności, znacząco ingerując we władztwo planistyczne gmin (na obszarze występowania złóż kopalin), wyeliminowują proces konsultacji społecznych, bezprecedensowo ograniczają prawo własności, co w konsekwencji obniży wartość nieruchomości w związku z zakazem zabudowy. Proponowane zmiany mają na celu jedynie wzmocnienie uprawnień decyzyjnych centralnej administracji  oraz nadanie nowych kompetencji Głównemu Geologowi Kraju.

Pomijanie w tak ważnych decyzjach, dotyczących planowania i użytkowania obszarów należących do jednostek samorządu terytorialnego, głosu samorządów lokalnych jest niedopuszczalne. Proponowane zmiany jednoznacznie dają przedsiębiorcom górniczym korzyści w kwestii dostępności do złóż węgla. Na Śląsku odczuwalny jest sprzeciw wobec otwierania nowych kopalń czy nowych złóż, mogących realnie zagrozić infrastrukturze istniejącej na powierzchni oraz społeczności zamieszkującej ten teren. Niepokojące jest drastyczne ograniczenie władzy planistycznej gmin na obszarze występowania złóż kopalin. Przedstawione zapisy zakazują zabudowy nad złożami, które zostaną uznane za strategiczne. Rodzi to ogromne obawy, gdyż zabudowa na Śląsku jest bardzo zwarta i realizacja tego zakazu spowoduje zatrzymanie sektora budowlanego, w konsekwencji migrację ludzi w inne regiony Polski. Istniejące zabudowania stracą znacząco na wartości, a ww. ustawa nie przewiduje z tego tytułu żadnej formy kompensacji strat czy odszkodowań. Jest to jeden z kluczowych problemów, który nie może zostać zaakceptowany – prawo własności i dysponowania nią (niezależnie czy będzie na tym terenie prowadzona eksploatacja czy nie).  Trudno  zgodzić się z zapisem, który nadaje Głównemu Geologowi Kraju (naczelnemu organowi administracji rządowej) bardzo szeroki zakres kompetencji i sposobność podejmowania decyzji – organ administracji geologicznej kieruje się koniecznością ochrony udokumentowanych złóż kopalin, w szczególności złóż strategicznych, przed zagospodarowaniem w sposób wykluczający ich eksploatację w przyszłości (art.161b).

Zupełnie niezrozumiałe jest wykluczenie gminy z postępowania o wydanie decyzji o uznaniu złoża za strategiczne, której terytorium dotyczy decyzja. Możliwość wydania niewiążącej opinii przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta) jest fikcją, a nie traktowaniem gminy jak strony w postę-powaniu. Zaburza to proces sprawowania władzy, zarządzania podległymi terenami, planowania i realizacji strategii rozwoju realizowanego przez jednostki samorządu terytorialnego. Planowane zmiany zakładają zamrożenie gruntów pod którymi zostanie określone złoże strategiczne, pozostawiając nierozstrzygnięte kwestie ewentualnego wydobycia czy jedynie zablokowanie jakichkolwiek innych inwestycji na tym obszarze, bez uwzględnienia polityki rozwoju gminy. Zaskakujący jest również pomysł nakazu wprowadzenia zmian studium uwarunkowań, kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy czy miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego (w podanym terminie), zrzucając część kosztów spowodowanych wydawaniem decyzji na JST (art.95).

               Próbując zrozumieć myśl przewodnią wprowadzanych zmian trudno oprzeć się przekonaniu, że zaproponowane regulacje mają zagwarantować bezwzględną możliwość eksploatacji złóż (złóż strategicznych) niezależnie od założeń prowadzonej polityki państwa, również polityki klimatycznej.  Zmiany legislacyjne przyczynią się również do blokowania wszelakich działań na terenie wyznaczonego złoża strategicznego oraz w jego sąsiedztwie. Wpłynie to znacząco na rozwój regionów górniczych, w tym negatywnym rozumieniu.

W uzasadnieniu czytamy: Złoża kopalin stanowią istotny z punktu widzenia gospodarki narodowej element środowiska naturalnego. Obowiązujące przepisy nie zapewniają jednak dostatecznej ochrony złóż kopalin, przede wszystkim przed trwałą zabudową, wykluczającą eksploatację złóż w przyszłości. Jednym z głównych celów projektu nowelizacji jest wprowadzenie ram prawnych, które pozwolą na objęcie występujących w Polsce złóż kopalin skutecznym i kompleksowym systemem ochrony prawnej. Ma to szczególne znaczenie w kontekście dwóch kluczowych cech, jakimi odznaczają się złoża kopalin: po pierwsze – ich nieodnawialnością, po wtóre – korzyściami gospodarczymi płynącymi z ich wydobywania. Obawy budzi ułatwianie przedsiębiorstwom działania nie zauważając problemów wynikających z działalności przedsiębiorstw w stosunku do lokalnej społeczności. Wymienione regulacje mają przyśpieszyć i usprawnić prowadzenie postępowania administracyjnego, celem którego jest realizacja inwestycji gwarantujących bezpieczeństwo energetyczne państwa. Szybkie tempo postępowania może wyeliminować stronę społeczną. Powstaje niepokój, iż usprawniona procedura pominie potrzeby i zagrozi bezpieczeństwu mieszkańców terenu wyznaczonego jako obszar specjalnego przeznaczenia oraz nie zabezpieczy w należyty sposób środowiska naturalnego przed degradacją wynikającą z działalności górniczej. Zapisy zawarte w art.94a w są jednoznacznie sprzeczne z konstytucyjną zasadą zrównoważonego rozwoju uznając za najistotniejsze kryterium wartość samego złoża, nie uwzględniając pozostałych interesów społecznych.

Na koniec podkreślamy po raz kolejny fakt, że tylko i wyłącznie skoordynowana polityka prowadzona przez samorząd i wspierana przez rząd może zatrzymać degradację środowiska na terenach górniczych, zadbać o ochronę środowiska czy wpłynąć na poprawę jakości powietrza, którym oddychamy. Intensywne działania podjęte przez niektóre z samorządów, broniących się przed eksploatacją górniczą, nie mogą zostać zniweczone nieprzemyślaną oraz skrajnie jednostronną polityką polskiego rządu, który zapomina o mieszkańcach terenów górniczych.

Reasumując, Stowarzyszenie Gmin Górniczych w Polsce jest przeciwne wprowadzeniu zmian w Ustawie Prawo Geologiczne i Górnicze, które są niekorzystne dla samorządów i lokalnej społeczności odbierając im możliwość decydowania o samych sobie.

Zwracam się z prośbą o partnerskie potraktowanie gmin górniczych w procesie opracowywania zapisów, które mocno ingerują w życie codzienne regionów górniczych.

Zabezpieczenie ważnych dla kraju zasobów jest istotnym problemem i zgłaszamy chęć udziału w wypracowaniu regulacji, które będą nie tylko skuteczne, ale również będą uwzględniały interesy mieszkańców, przedsiębiorców JST, w myśl konstytucyjnej zasady zrównoważonego rozwoju.

   W imieniu Zarządu

Anna Hetman

                                                                                                       PRZEWODNICZĄCA ZARZĄDU

  Stowarzyszenia Gmin Górniczych w Polsce

Stanowisko Stowarzyszenia Gmin Górniczy w Polsce
 z dnia 30 września 2019r.

W sprawie:         poselskiego projektu ustawy o zmianie ustawy – Prawo geologiczne i górnicze oraz ustawy o udostępnianiu informacji o środowi-sku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko

Zarząd Stowarzyszenia Gmin Górniczy w Polsce, po zapoznaniu się z projektem ustawy o zmianie ustawy – Prawo geologiczne i górnicze oraz ustawy o udostępnieniu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko opublikowanego przez Kancelarię Sejmu na stronie internetowej w dniu 9 września 2019r., wyraża stanowczy sprzeciw wobec zapisów projektu.
W projekcie mowa jest o wprowadzeniu postępowania mającego na celu wydanie decyzji o utworzeniu obszaru specjalnego przeznaczenia
w zakresie wydobywania węgla kamiennego lub węgla brunatnego ze złóż o podstawowym znaczeniu dla gospodarki narodowej. Postępowanie
to wyprzedzałoby zarówno postępowanie o środowiskowych uwarunkowaniach jak i same postępowanie koncesyjne.

Obawy budzą zapisy:

art. 42a ust.1 – Ustanowienie obszaru specjalnego przeznaczenia, może ograniczyć udział mieszkańców i samorządów w procesie decydowania o po-wstaniu kopalni. Wyznaczenie takiego obszaru zawiesza obowiązywanie prawa miejscowego, jakim jest plan zagospodarowania przestrzennego.
W takiej sytuacji wiążące stają się decyzje administracyjne (nie sądowe) co w konsekwencji zawiesza prawo lokalne.

art. 42a ust. 4 – nadaje Radzie Ministrów możliwość określenia złóż węgla kamiennego  lub węgla brunatnego oraz ich lokalizacji kierując się zasadami racjonalnej gospodarki złożami oraz bezpieczeństwem energetycznym kraju. Nie wspomina się tu ani słowem o dobru obywatela
i ochronie jego mienia. Jest to istotne naruszenie zasady zrównoważonego rozwoju. Interes jednej grupy przedsiębiorców stawiany jest jako nadrzędny.

art. 42c ust. 3 – wspomina o zasięgnięciu opinii wójta, burmistrza, prezydenta, jednak sama opinia nie jest wiążąca.

art. 42c ust.5 – wskazuje, że w sytuacji braku opinii wójta, burmistrza, prezydenta w ciągu 14 dni od otrzymania wniosku, uważa się, że wydał on opinię pozytywną. Jaką mamy pewność, że negatywna opinia samorządu zostanie w ogóle uwzględniona w procesie tworzenia obszaru specjalnego przeznaczenia? Zwrócić trzeba również uwagę na fakt, że 14 dni to stanowczo za mało na przeprowadzenie analizy, która pozwoli na rzetelne wydanie opinii

art. 42k ust. 4 – narzuca samorządom zmiany planów zagospodarowania przestrzennego w przeciągu roku od wydania przez ministra właściwego do spraw środowiska koncesji. W przypadku niedotrzymania terminu wojewoda wyda zarządzenie zastępcze, wprowadzające obszar specjalnego przeznaczenia do miejscowego planu zagospodarowania. Tym samym odbiera się gminom najważniejszą kompetencję, jaką jest kształtowanie polityki przestrzennej. Uderza to w zrównoważony rozwój gminy. Jest to również groźne dla przedsiębiorców innych, niż kopalnie. Jak mogą oni planować na takich terenach rozwój działalności. Ponownie naruszamy zasady zrównoważonego rozwoju.

art. 42m ust. 3 – nieuregulowany stan prawny nieruchomości nie stanowi przeszkody do wszczęcia i prowadzenia postępowania o udzielenie koncesji. Budzi to obawy, że nie zawsze skrupulatnie będzie regulowana sytuacji prawna nieruchomości będących w zainteresowaniu przedsiębiorstw górniczych. Będzie to szczególnie widoczne w przypadku regulacji szkód górniczych.

W uzasadnieniu czytamy: Przedmiot proponowanych zmian ma na celu usunięcie przeszkód prawnych komplikujących poszczególne etapy realizacji inwestycji polegającej na wydobyciu węgla kamiennego lub węgla brunatnego ze złóż o podstawowym znaczeniu dla gospodarki narodowej. Obawy budzi ułatwianie przedsiębiorstwom działania nie zauważając problemów wynikających z działalności przedsiębiorstw w stosunku do lokalnej społeczności. Wymienione regulacje mają przyśpieszyć i usprawnić prowadzenie postępowania administracyjnego, celem którego jest realizacja inwestycji gwarantujących bezpieczeństwo energetyczne państwa. Szybkość postępowania może wyeliminować stronę społeczną. Powstaje niepokój, iż usprawniona procedura pominie potrzeby i bezpieczeństwo mieszkańców terenu wyznaczonego jako obszar specjalnego przeznaczenia.

Na koniec podkreślamy po raz kolejny fakt, że tylko i wyłącznie skoordynowana polityka prowadzona przez samorząd i wspierana przez rząd może zatrzymać degradacje środowiska  na terenach górniczych oraz wpłynąć na poprawę jakości powietrza, którym oddychamy. Intensywne działania podjęte przez niektóre z samorządów, broniących się przed eksploatacją górniczą, nie mogą zostać zniweczone nieprzemyślaną oraz skrajnie jednostronną polityka polskiego rządu, który zapomina o innych mieszkańcach terenów górniczych, którzy nie są związani zawodowo z kopalniami.

                                                                                                                                          W imieniu Zarządu

                                                                                                                                                                                              Anna Hetman

                                                                                                                                                                   PRZEWODNICZĄCA ZARZĄDU

                                                                                                                                                Stowarzyszenia Gmin Górniczych w Polsce

Wspólne stanowisko

Zarządów

Śląskiego Związku Gmin i Powiatów

oraz Stowarzyszenia Gmin Górniczych w Polsce

z dnia 6 października 2017 r.

w sprawie:    przygotowanego przez Ministerstwo Środowiska projektu ustawy o zmianie ustawy Prawo geologiczne i górnicze oraz niektórych innych ustaw, a także samorządowych propozycji zmian w ustawie Prawo geologiczne i górnicze oraz ustawie o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym

Zarząd Śląskiego Związku Gmin i Powiatów oraz Zarząd Stowarzyszenia Gmin Górniczych w Polsce wyrażają stanowczy sprzeciw wobec planowanego przez Ministerstwo Środowiska projektu nowelizacji ustawy Prawo geologiczne i górnicze (noszącego  datę 15 września 2017 r.),
w której m.in. dokonuje się:

• uzupełnienia art. 205 po ust. 4 o nowy ust. 5, wprowadzający zmianę polegającą na modyfikacji formy zajęcia stanowiska przez wójta (burmistrza, prezydenta) w odniesieniu do przedłużenia obowiązującej koncesji na wydobywanie węgla kamiennego oraz węgla brunatnego z uzgodnienia na opinię;
• zmiany art. 80 ust. 3 ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa
  w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko, polegającej na umożliwieniu lokalizacji działalności określonej ustawą Prawo geologiczne i górnicze, innej niż przedsięwzięcia wymagające koncesji na poszukiwanie i rozpoznawanie złóż kopalin:

1. kierując się tylko samym przeznaczeniem nieruchomości, określonym w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego –
   z pominięciem pozostałych ustaleń planu miejscowego,
2. alternatywnie, niezależnie od ustaleń miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego – dopuszczając lokalizację działalności górniczej tylko na podstawie oceny nie naruszenia zamierzoną działalnością górniczą przeznaczenia nieruchomości określonego w przepisach odrębnych.

Naszym zdaniem wszelkie zmiany koncesji (a zwłaszcza kwestia przedłużenia koncesji, która jest znaczącą zmianą koncesyjną) winna odbywać się w identycznym trybie jak procedura przyznania koncesji, podobnie jak również każda inna zmiana w warunkach tejże koncesji. Zmiana formy zajęcia stanowiska z uzgodnienia na opinię realnie pozbawia – po raz kolejny – samorząd gminny wpływu na treść dokumentu koncesyjnego, mającego z reguły istotne i długofalowe konsekwencje w postaci zmian na powierzchni terenu, w którym prowadzi się eksploatację górniczą, a często
i w szerszym zakresie (a zatem w przestrzeni gminy). Za zdecydowanie nietrafioną należy uznać tezę, zawartą w uzasadnieniu projektu ustawy (str. 13-14), zgodnie z którą cała procedura uzgadniania wymaga długiego czasu, gdyż znakomita większość przedsiębiorców górniczych, wiedząc o dacie wygaszenia koncesji, z dosyć dużym wyprzedzeniem opracowała dokumenty niezbędne do uzyskania nowych koncesji.

Zaproponowane nowe brzmienie art. 80 ust. 3 ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko, zgodnie z uzasadnieniem dołączonym do projektu ustawy, ma na celu dostosowanie brzmienia tego przepisu do obowiązującej treści art. 7 ust. 1 ustawy Prawo geologiczne i górnicze oraz przyspieszenie wydawania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach. Tego rodzaju argumentacja budzi zdecydowany protest. Miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego zawierają oprócz określenia przeznaczenia nieruchomości również szereg innych ustaleń określających sposób zagospodarowania i warunki zabudowy terenów, mogących mieć istotne znaczenie dla prowadzenia działalności górniczej w sposób chroniący środowisko oraz zdrowie i życie ludzi. Niezależnie od powyższego, należy zwrócić uwagę, że zgodnie z art. 7 ust. 1 ustawy Prawo geologiczne i górnicze, podejmowanie i wykonywanie działalności określonej ustawą jest dozwolone tylko wówczas, jeżeli jednocześnie działalność ta nie naruszy przeznaczenia określonego w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego oraz w odrębnych przepisach. W ww. projekcie ustawy o zmianie ustawy Prawo geologiczne i górnicze z dnia 15 września 2017 r. zastąpiono łącznik „oraz” łącznikiem „lub”, co nadaje zupełnie inne znaczenie temu przepisowi; oznacza to możliwość wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach wyłącznie w oparciu o przeznaczenie nieruchomości określone w bliżej niesprecyzowanych „przepisach odrębnych” – innych niż plany miejscowe.

Mając powyższe na uwadze, Zarząd Śląskiego Związku Gmin i Powiatów oraz Zarząd Stowarzyszenia Gmin Górniczych w Polsce zdecydowanie oczekują pozostawienia w ustawie uregulowań dotychczasowych, zarówno w zakresie formy uzgodnienia ze strony wójta (burmistrza, prezydenta)
w odniesieniu do kwestii przedłużenia czasu trwania koncesji, jak również w zakresie kryteriów wydawania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach dla lokalizacji działalności określonej ustawą Prawo geologiczne i górnicze.

Jednocześnie przedstawiamy propozycje zmian w ustawie Prawo geologiczne i górnicze, rozporządzeniu w sprawie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko oraz ustawie o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym w kontekście mającego ostatnio często miejsce problemu wznawiania działalności górniczej na terenach zaniechanej poprzednio eksploatacji górniczej oraz  możliwości prawnych samorządów lokalnych w zakresie formułowania warunków prowadzenia działalności górniczej z uwzględnieniem lokalnych uwarunkowań, które stanowią załącznik nr 1 do niniejszego stanowiska.