Projekt wymiany regionów górniczych jest częścią Inicjatywy na rzecz regionów górniczych w okresie transformacji na Bałkanach Zachodnich i w Ukrainie. Celem Inicjatywy jest wsparcie krajów i regionów w przejściu z gospodarki opartej na węglu na neutralną dla klimatu, przy zachowaniu zasad sprawiedliwej transformacji.

Inicjatywie przewodzi Komisja Europejska we współpracy z sześcioma współpracującymi partnerami międzynarodowymi: Bankiem Światowym, Sekretariatem Wspólnoty Energetycznej, Europejskim Bankiem Odbudowy i Rozwoju, Europejskim Bankiem Inwestycyjnym, Narodowym Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz Kolegium Europejskim w Natolinie.

Pierwszy dzień (4.07.2023) trzydniowej wizyty goście z Ukrainy spędzili w Małopolsce, gdzie dyskutowano na temat przyszłości górnictwa, wspólnych wyzwań dotyczących transformacji energetycznej, o programach i środkach zewnętrznych, które należy jak najszybciej wdrażać. W spotkaniu brali udział Burmistrz Libiąża p. Jacek Latko, samorządowcy z Brzeszcz oraz przedstawiciele Głównego Instytutu Górnictwa i TAURON WYDOBYCIE S.A.

„Przed naszą gminą poważne wyzwanie, które zapewne zmieni przyszłość nie tylko Libiąża ale i cały nasz region pod względem rynku pracy i energetyki” – mówi Burmistrz Libiąża Jacek Latko (cytat z FB Gmina Libiąż).

Drugi i trzeci dzień wizyty (5-6.07.2023) odbywał się na Śląsku. Delegację z Ukrainy (przedstawiciele Nowowołyńska, Czerwonogradu, Poromowa) na Śląsku gościło Stowarzyszenie Gmin Górniczych w Polsce. W tym czasie udało się odwiedzić gminy górnicze (Pawłowice, Jastrzębie-Zdrój, Gierałtowice), porozmawiać o problemach i rozwiązaniach z jakimi spotkali się samorządowcy przy wygaszaniu górnictwa, jak również przedstawić strategię na rozwój górniczych społeczności. Gminy wykorzystując swoje atuty obierają zupełnie inne kierunki rozwoju. Podczas spotkań mieliśmy okazję zobaczyć w terenie obiekty, instalacje, miejsca których dotyczyły prowadzone rozmowy. Kolejnego dnia dozę oczekiwanych informacji dostarczyli prelegenci zaproszeni na spotkanie. Goście z Ukrainy zostali “przeprowadzeni” przez cały proces od zamknięcia zakładu górniczego, przez jego oczyszczenie, przebadanie, rozplanowanie, zagospodarowanie, pozyskanie funduszy, aż do nadania nowych funkcji danemu obiektowi. Wszystko to możliwe było dzięki uprzejmości i otwartości Urzędu Marszałkowskiego Województwa Śląskiego, Spółki Restrukturyzacji Kopalń S.A., Instytutowi Ekologii Terenów Uprzemysłowionych, Głównemu Instytutowi Górnictwa, Katowickiej Specjalnej Strefie Ekonomicznej S.A. oraz Wydziałowi Obsługi Inwestorów Urzędu Miasta Katowice.

Atrakcją, ale także przykładem jak można wykorzystać dziedzictwo pogórnicze, była wizyta w Zabytkowej Kopalni Węgla Kamiennego Guido w Zabrzu oraz spacer po Nikiszowcu.

W ciągu tych kilku dni trudno jest opowiedzieć i pokazać wszystko co udało się zrobić na Śląsku i w Małopolsce w kontekście transformacji sektora górniczego, przedyskutować wszystkie problemy z jakimi muszą się mierzyć gminy na terenie których jest lub była prowadzona działalność wydobywcza. Pewne jest jedno: mamy bardzo dużo doświadczeń, dużo pomysłów, a współpraca wszystkich podmiotów zainteresowanych procesem sprawiedliwej transformacji dobrze wróży na przyszłość.

Projekt Wymiany regionów węglowych Bałkanów Zachodnich i Ukrainy okazał się bardzo cennym doświadczeniem zarówno dla Stowarzyszenia Gmin Górniczych w Polsce jak i odwiedzającej Małopolskę i Śląsk delegacji Ukrainy.