Seminarium z Rzecznikiem Praw Obywatelskich

W dniu wczorajszym (12.12.2019r) w Katowicach miało miejsce spotkanie z panem Rzecznikiem Praw Obywatelskich, dr hab. Adamem Bodnarem. Temat spotkania dotyczył braku legalnej definicji budowli w wyrobiskach górniczych i konsekwencji podatkowo-finansowych dla gmin górniczych oraz ich wpływu na możliwości zaspokajania zbiorowych potrzeb lokalnej wspólnoty. Temat ten jest bardzo ważny dla gmin górniczych. Od wielu lat Stowarzyszenie Gmin Górniczych w Polsce podejmowało działania mające na celu uporządkowanie zapisów prawa. Niestety przez lata, pomimo wielu starań i obietnic, definicja budowli jest nadal niesprecyzowana w prawie podatkowym.

W spotkaniu udział wzięli przedstawiciele Gmin Górniczych, Wyższego Urzędu Górniczego, Samorządowego Kolegium Odwoławczego, Górniczej Izby Przemysłowo-Handlowej oraz pracownicy Biura Rzecznika Praw Obywatelskich: prof. Aleksandra Wentkowska (dyrektor biura RPO w Katowicach), dr Elżbieta Góźdź (biuro RPO w Warszawie), Barbara Imiołczyk (dyrektor Centrum Projektów Społecznych).

Po krótkim wprowadzeniu pana Rzecznika, w dyskusji głos zabrała pani Prezydent Miasta Jastrzębie-Zdrój, Anna Hetman (przewodnicząca Zarządu SGGP) próbując w kilku słowach opisać trudną sytuację, która aktualnie panuje w gminach obciążonych koniecznością zwrotu pobranego podatku od nieruchomości ”..pokładamy ogromne nadzieje w tym co będzie się działo od dzisiejszego spotkania, bo w tym wszystkim co obecnie przeżywamy w naszych gminach, nie zawiniły ani gminy ani też przedsiębiorstwa górnicze … ale tu nie chodzi o nas: prezydenta, burmistrza, wójta tylko o naszych mieszkańców…”.

Następnie z rysem historycznym wieloletnich zaniedbań zapoznał nas pan Wójt Gminy Marklowice, Tadeusz Chrószcz (przewodniczący Zarządu SGGP w latach 1999-2019). Pan Wójt przez dwadzieścia lat dbał o interesy gmin górniczych, wielokrotnie monitował, apelował, zabiegał o przychylność zapisów prawa dla gmin górniczych. Doskonale pamięta czasy, kiedy wchodziła w życie ustawa o opłatach i podatkach lokalnych w 2003, która to miała doprecyzować definicję budowli ustanowić ład w naliczaniu podatku od nieruchomości znajdujących się w wyrobiskach podziemnych. Nie do końca tak się stało. Jak mówi pan Wójt Tadeusz Chrószcz „..od ponad 20 lat stan prawny dotyczący budowli podziemnych jest bardzo niestabilny w wyniku czego gminy, jak również przedsiębiorstwa górnicze zobowiązane są do ponoszenia olbrzymich kosztów dodatkowej obsługi prawnej i eksperckiej.

Rozbieżności poglądów związane z opodatkowaniem składników majątkowych znajdujących się pod ziemią stały się podstawą do wystąpienia w 2009 r. przez WSA w Gliwicach do Trybunału Konstytucyjnego z pytaniem prawnym dotyczącym zgodności art. 1a ust.1 pkt. 2, w związku z art. 2 ust. 1 pkt. 3 ustawy z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych z art. 217, w związku z art. 84 i art. 2 Konstytucji. Wyrokiem z dnia 13 września 2011 roku (sygn. akt P 33/09) Trybunał Konstytucyjny orzekł, że interpretowane przepisy są zgodne z ustawową zasadą określoności i poprawnej legislacji, jeżeli odczytuje się je w taki sposób, że nie odnoszą się do podziemnych wyrobisk górniczych oraz mogą się odnosić do obiektów i urządzeń zlokalizowanych w tych wyrobiskach. Trybunał Konstytucyjny stoi na stanowisku, że w świetle obowiązujących przepisów prawa opodatkowanie zlokalizowanych w wyrobisku górniczym obiektów i urządzeń podatkiem od nieruchomości nie jest wykluczone z konstytucyjnego punktu widzenia, albowiem nie istnieje jakikolwiek przepis prawa, który generalnie wyłączałby możliwość zakwalifikowania elementów infrastruktury usytuowanej w podziemnych wyrobiskach górniczych jako obiektów budowlanych (urządzeń budowlanych) w ujęciu prawa budowlanego, a tym samym jako budowli na gruncie ustawy o podatkach i opłatach lokalnych. Nie do końca z tym zgadza się pan Rafał Wróbel,  radca prawny z Kancelarii Radców Prawnych PWG, zajmującą się od niespełna 10 lat sprawami opodatkowania budowli w podziemnych wyrobiskach górniczych. Odnosząc się do wyroku Trybunału Konstytucyjnego sugeruje, „jakby zrobić test studentom prawa czy pracownikom organów podatkowych i dać im do przeczytania same uzasadnienie wyroku Trybunału Konstytucyjnego  i zapytać jak myślicie, jaka była sentencja? to wydaje mi się, że większość powiedziałaby, że Trybunał uznał te przepisy za niekonstytucyjne, ponieważ uzasadnienie tego wyroku niepozostania suchej nitki na ustawodawcy, na sposobie regulacji  na sposobie definiowania budowli w prawie budowlanym”. Podstawowym błędem systemu prawnego w tym aspekcie jest to, że na przestrzeni lat od 2003 roku nie zmieniły się zapisy prawne natomiast orzecznictwo sądów administracyjnych zmieniło to prawo. Skutkami zaistniałej sytuacji jest konieczność zwrotu pobranego podatku. Przyczynami obecnego  stanem jest wciąż brak prawnych regulacji w przepisach, ale również rozbieżność orzecznictwa, wadliwe decyzje pierwszej i drugiej instancji, opieszałość w prowadzeniu postępowań – wspominał Mec. Rafał Wróbel.

Cennym głosem w dyskusji była wypowiedź radcy prawnego Ireneusza Korczyńskiego z Kancelarii Radców Prawnych Korczyński&Grochalski „To jest tylko wycinek problemu. Kwestia ta dotyczy wszystkich gmin w Polsce, bo wadliwość definicji budowli dotyczy wszystkich budowli i jakie są przedmiotem opodatkowania tym kraju”. Zauważył on, że przepisy prawa mówią o budowlach nie tylko podlegających pod opodatkowanie przez samorządy, ale również dotykają one budowli opodatkowanych centralnie. Natomiast do aktualnych przepisów stosują się tylko samorządy, czyli ten najniższy szczebel administracji państwowej. Ważnym elementem wyroku Trybunału Konstytucyjnego było „zobowiązanie” ustawodawców do uregulowania kwestii budowli w przepisach prawa podatkowego.

Mocno wybrzmiało na sali, że krzywdzące jest działanie prawa wstecz. Uchwała sędziów Sądu Najwyższego z 2014r. spowodowała nakaz zwrotu podatku pobranego od 2003r.. W sytuacji gdyby zapisy uchwały zaczęły obowiązywać od dnia wejścia w życie, a nie wstecz od 2003 roku, to samorządowcy nie czuliby się pokrzywdzeni mówił Wójt Gminy Mszana, pan Mirosław Szymanek.

Obawa przez zarządem komisarycznym w wielu gminach  nie jest przesadzona. Aktualna kondycja finansowa i „wiszące” nad gminami „widmo” konieczność zwrotu podatku jest naprawdę groźne. Gminy zawsze chciały dobrze żyć z przedsiębiorstwami górniczymi. Poniekąd się to udawało w małych lokalnych społecznościach. W samorządach „nie ma takiego drugiego problemu, którego się nie da rozwiązać” – mówiła pani Burmistrz Radlina, Barbara Magiera. Sytuacja jest o tyle skomplikowana, gdyż obsługa prawna samorządów musi walczyć z całymi kancelariami prawnymi wynajmowanym przez spółki węglowe, aby zabezpieczyć interes gminy. Powoduje to konieczność powoływania ekspertów, co stwarza dodatkowe koszty dla samorządów, które i tak mają duży problem z dopięciem budżetów. „Ostatnim okiem nadziei zwracamy się do pana Rzecznika, że coś się po tym spotkaniu zmieni …” mówiła pani Burmistrz.

Podsumowując nasze spotkanie pani Prezydent Anna Hetman przyznała, że zawiłość tematu jest ogromna i trudno jest wytłumaczyć tą kwestię mieszkańcom. Zgadza się z tym, że uświadamiać mieszkańców gmin górniczych należy, jednak będzie to proces długi i chętnie skorzystamy tutaj z doświadczeń i pomocy pracowników biura Rzecznika Praw Obywatelskich.

Pan Rzecznik Praw Obywatelskich przyznał, że chętnie dalej będzie uczestniczył w pracach nad „wyprostowaniem” zawiłości tematu. W styczniu 2020 roku, planowane jest spotkanie Rzecznika Praw Obywatelskich z przedstawicielami Rządu, jak i wszystkimi zainteresowanymi stronami, których problem niesprecyzowanej definicji budowli dotyka. Biuro Pana Rzecznika również nagłośni temat w prasie branżowej jak i lokalnej, prezentując stan faktyczny problemu, wesprze samorządy w akcji uświadamiającej mieszkańców. Korzystając również ze swoich możliwości, pan Rzecznik przygotuje wystąpienie generalne, które opisze cały problem oraz postara się o spotkanie z Ministrem Aktywów Państwowych Jackiem Sasinem, przedstawiając propozycję polubownego załagodzenia „konfliktu” finansowego miedzy spółkami węglowymi a samorządami.

Więcej informacji na temat naszego spotkania można znaleźć w naszych mediach społecznościowych, na stronie Biura Rzecznika Praw Obywatelskich, jak i w prasie:

https://www.facebook.com/pg/SGGP.ORG/posts/?ref=page_internal
https://www.rpo.gov.pl/pl/content/gminy-gornicze-seminarium-brpo-w-katowicach
https://www.portalsamorzadowy.pl/prawo-i-finanse/gminy-gornicze-w-gorszej-sytuacji-niz-inne-samorzady-w-polsce,139420.html

http://samorzad.pap.pl/depesze/wiadomosci_centralne/194877/Maja-gorzej–RPO-gminy-gornicze-w-gorszej-sytuacji–niz-inne-samorzady-w-Polsce

Skip to content